Amharic mpe Oromo ezali minoko mibale ya minene oyo balobaka na Éthiopie, moko na ezali na moko na misisa ya nkota oyo mosusu na, ntina ya mimeseno, mpela ya kala. Talá bokokanisa ya makambo ya yango mibale:
1. Liambo ya Amharique
• Elobami na: Liboso mingi na Éthiopie; ezali monoko ya mosala ya leta ya mboka.
• Motango ya balobi: Pene na milio 32 ya mboka mpe bamilio oyo basalelaka yango lokola monoko ya mibale.
• Libota ya nkota: Amharique ezali eteni ya etape Semite ya mabe ya nkota Afroasiatique. Ezali narma makasi na minoko lokola Tigrinya mpe Arabe, lokola bango nyonso bazali na búku ya Semite.
• Makomi: Amharique esalelaka Geez script (ekomeli ya Éthiopique), oyo ezali na syllabe, elingi koloba na moko na moko ezali na bosangani ya mongongo mpe mongongo.
• Bizaleli:, azali moto ya mayele
◦ Grammaire : Amharique mabe molongo ya maloba verbe-sujet-objet (VSO), oyo ezali typique ya minoko ya Semite.
◦ Système ya verbe : Ezali na ba conjugations ya verbe complexes na ba formes spécifiques ya verbe pona ba sujets, ba objets, ba temps, pe ba aspects ndenge na ndenge.
◦ Maloba ya kodefa: Amharique ezali na maloba ya kodefa uta na minoko Cushite, bakisa mpe Oromo, mpe lisusu uta na minoko ya Arabe mpe ya Mpoto lokola Italien mpe Lingelesi, mpo na kosala ya masolo ya kala.
• Ntina ya mimeseno : Amharique ezali kaka monoko ya Leta ya Éthiopie te kasi mpe ezali na ntina ya losambo na boklisto ya Ɔrtɔdɔkse ya Éthiopie, lokola esalelamaka mingi na liturgie mpe na makomi ya losambo.
2. Bato ya Oromo
• Elobami na: Ethiopie (mingimingi na etuka ya Oromie), biteni ya Kenya, mpe Somalie.
• Motango ya balobi: Balobi ko milio 36 na Éthiopie, yango esali ezala ete monoko ya monene koleka na balobi ya mboka na mboka.
• Libota ya nkota: Oromo ezali na etape ya Cushite ya ya sima nkota ya Afroasiatique, oyo azali na etape ya Semi oyo Amharique ezali.
Makakomi: Oromo ekomami na nzelaka latin ya, atako na lisolo ya bato ya bato mosusu ya Oromo ekomami ekomeli ya Ge'ez. Uta bambula ya 1990, alfabɛ ya latin ezali ekomeli oyo bato mingi basalelaka mpo na kokoma monɔkɔ ya Oromo.
• Bizaleli:, azali moto ya mayele
◦ Grammaire : Oromo ezali na molongo ya maloba sujet-objet-verbe (SOV), oyo ezali typique ya minoko ya Cushite.
◦ Système ya verbe: Ndenge moko na Amharique, Oromo ezali na système ya verbe complexe kasi na structure mpo na misisa na yango ya Cushite.
◦ Système ya nkombo: Bakombo na Oromo etiamaki na mpo na bonene, mpe mobali to mwasi. Esalelaka système ya déclension oyo mpe na ba cas grammatiques, lokola nominatif, accusative, mpe genitif.
◦ Dialectes: Oromo ezali na ba dialectes ebele, na yango ekoki kososolama, kasi ya maloba ya kobenga ezali kati na bitú ndenge na ndenge.
Ntina ya mimeseno : Oromo ezali na kati ya bongo ya peuple Oromo, ekolo ya monene na Éthiopie. Ezali na moto na moto na moto, ya politiki mpe ya mimeseno. Na kati ya ntango molai, Oromo ebonga na bokangami, kasi ezwi lisusu lokumu na bambula oyo euti na bokóli ya mangomba ya politiki ya Oromo.
Bokeseni mpe bokokani ya ntina:
• Libota ya nkota: Amharique ezali Semite, azali kosala romo ezali Cushite, kosala bango eteni ya bitape ya ndenge na ndenge ya ndenge ya Afroasiatique. Yango wana, monene mingi kozala na gramere na maloba mpe na ndenge oyo bafraze compagnie.
Makomi: Amharique ekomami na ekomeli ya Ge'ez, kosalela Oromo esalelaka ekomeli Latin. Bokeseni ya ba systèmes bokomi ezali lisusu na banzela ya nkota ya minoko wana.
• Phonologie: Amharic na Oromo ezali na ba systèmes sonores, na Oromo ezali na inventaire monene ya makelele ya voyelle soki tokokanisi yango na Amharic.
• Misala ya mimeseno : Atako Amharique ezali monoko ya gouvernement, administration, mpe Église orthodoxe ya Éthiopie, Oromo ezali na présence makasi na gouvernance régionale mpe expression culturelle na Oromie, l’Etat ya monene na Éthiopie.
Bafandaka esika moko na tiopie, Amharique mpe Oromo mpe na ebandeli, alikama, mpe, embo na bozwi ya nkota ya mboka.
Kozwa na mosala
Lemma B.
