Asụsụ
German - Urdu - Punjabi
Ndị ọzọ gbasara
UrdunaPunjabi bụ asụsụ abụọ dị mkpa a na-asụ na South Asia, ọkachasị na Pakistan na India.
Ebe ha na-ekerịta ụfọdụ myirịta n'ihi ịdị nso ala ha na mmekọrịta akụkọ ihe mere eme, ha so na ngalaba asụsụ dị iche iche ma nwee njirimara dị iche iche. Nke a bụ ntụnyere zuru ezu nke asụsụ abụọ ahụ:
1. Urdu
• A na-asụ na: N'ụzọ bụ isi na Pakistan, ebe ọ bụ asụsụ mba, yana n'akụkụ ụfọdụ nke India, ọkachasị na steeti ugwu. A na-asụkwa ya na obodo ndị si mba ọzọ gburugburu ụwa.
• Ọnụọgụ ndị na-asụ asụsụ: Ihe dị ka nde ndị na-asụ obodo iri asaa na ihe karịrị 100 nde ndị na-asụ ya dị ka asụsụ nke abụọ.
• Ezinụlọ asụsụ: Urdu bụ alaka ụlọ ọrụIndo-European Indo-European. Ọ nwere njikọ chiri anya na Hindi, bụ́ nke ọ na-ekerịta ọtụtụ n'ime ụtọ asụsụ na okwu ya.
• Edemede:Edere Urdu na edemede nke onye-Arabic, ụdị edemede nke Nastaliq, nke e si n’aka nri gaa n’aka ekpe. Ọ na-agụnye ọtụtụ ihe sitere na Persian na Arabic, karịsịa n'ụdị okwu ya na agụmagụ ya.
• Àgwà:
◦ Ụtọasụsụ na nhazi: Urdu na-agbaso usoro okwu isiokwu-object-verb (SOV), nke a na-ahụkarị n'etiti asụsụ Indo-Aryan.
◦ Okwu: Urdu nwere okwu bara ụba nke Persian, Arabic na Turkish na-emetụta n'ihi ọtụtụ narị afọ nke ọchịchị Alakụba na South Asia. Ọ na-eji ọnụ ọgụgụ buru ibu nke okwu nkịtị na agụmagụ e nwetara site na asụsụ ndị a.
◦ Omenala mkpa:A maara Urdu maka ọdịnala uri ya, ọkachasị maka iji ya na ghazals na nazms. Ọ nwere ọkwa ama ama na akwụkwọ na omenala South Asia, ọkachasị na Pakistan.
2. Punjabi
• A na-ekwu okwu na: Nke kachasị na mpaghara Punjab nke Pakistan na India. Ọ bụ asụsụ a kacha asụ na Pakistan na asụsụ nke iri na otu kacha asụ na India.
• Ọnụọgụ ndị na-asụ: Ihe karịrị nde 125 ndị na-asụ obodo, na-eme ka ọ bụrụ otu n'ime asụsụ ndị a kacha asụ n'ụwa.
• Ezinụlọ asụsụ: Punjabi sokwa na ngalaba Indo-Aryan nke ezinụlọ asụsụ Indo-European, na-eme ka ọ bụrụ ihe metụtara asụsụ na Urdu, n'agbanyeghị na ha abụọ nwere mgbanwe na njirimara dị iche iche.
• Edemede:
◦ Na Pakistan, a na-edekarị Punjabi n'edemede Shahmukhi, mgbanwe nke script Perso-Arabic, nke yiri Urdu.
◦ N’India, e dere Punjabi n’ihe odide Gurmukhi, bụ́ ihe odide nke Sikh Guru Angad Dev haziri ahazi.
• Àgwà:
◦ Ụtọasụsụ na nhazi: Dị ka Urdu, Punjabi na-agbaso usoro okwu isiokwu-object-verb (SOV). Agbanyeghị, Punjabi nwere njirimara ụtọasụsụ nke ya, gụnyere akụkụ ụda, nke dị ụkọ n'etiti asụsụ Indo-Aryan.
◦ Olumba: Punjabi nwere ọtụtụ olumba, dị ka Majhi, Doabi, Malwai, na Pothohari, nke nwere ike ịdịgasị iche nke ukwuu na ịkpọ okwu na okwu. A na-ewere olumba Majhi dị ka olumba ọkọlọtọ, ọkachasị na Indian Punjab.
◦ Okwu: Punjabi nwere okwu ụmụ amaala karia, n'agbanyeghị na o nwekwara ihe nbiri sitere naPersian, Arabic, naSanskrit. Ụda asụsụ, jikọtara ya na iji olumba dị iche iche na-enye ya ụtọ dị iche na Urdu.
◦ Ọdịbendị pụtara: Punjabi nwere njikọ chiri anya naomenala Sikhna akụkọ ihe mere eme, yana ọtụtụ akwụkwọ nsọ okpukpe Sikh, gụnyereGuru Granth Sahib,dere na Gurmukhi. Ejikọtara ya na ọdịnala ndị mmadụ dị ka Bhangra na Giddha na ọdịnala bara ụba nke uri na egwu.
Isi ihe dị iche na myirịta:
• mgbọrọgwụ asụsụ: Ma Urdu na Punjabi bụ nke ezinụlọ asụsụIndo-Aryan, nke pụtara na ha na-ekekọrịta ụfọdụ myirịta na ụtọ asụsụ na okwu ndị bụ isi. Otú ọ dị, ha na-agbanwe n'ụzọ pụtara ìhè, karịsịa n'ihe odide ha, omenala agụmagụ, na àgwà ụda olu.
• Ederede:
◦ Urdu na-eji Perso-Arabicedemede, ebe enwere ike dee Punjabi naShahmukhi(na Pakistan) ma ọ bụGurmukhi(na India). Nke a na-eme ka ụdị asụsụ ndị e dere ede dị nnọọ iche na ibe ha.
• Okwu na mmetụta omenala:
◦Urdunwere mmetụta siri ike nke Persian na Arabic, karịsịa na akwụkwọ ndekọ aha ya, na-enye ya uri na nụchaa.
◦ Punjabi, mgbe ọ na-agbaziri ụfọdụ okwu sitere na Persian na Arabic, na-ejigide ekpomeekpo ndị ọzọ ma bụrụ ndị amara maka ọdịdị ụda ya.
• Tone: Punjabi ezali monoko ya ton, elingi koloba mongongo to ton oyo liloba elobami ekoki kobongola ndimbola na yango. Ezaleli oyo ezali te na monɔkɔ ya Urdu.
• Bososoli ya boyokani : Urdu mpe Punjabi oyo balobaka ezali na motango monene ya maloba oyo bato mingi basalelaka mpo na bozalani penepene na yango na bisika mpe na mimeseno. Kasi, bokeseni ya mongongo, ya kobenga maloba, mpe biloko mosusu ya maloba esalaka ete ekoki kososolama ndambo na makambo ya masolo, kasi na makambo ya momeseno to ya mikanda te.
• Misala ya mimeseno:
◦ Urdu ezali na boyokani makasi na bomoto ya ba musulmans na Asie du Sud mpe ezali lokola monoko ya ekolo ya Pakistan. Ezali mpe monɔkɔ monene na cinema ya Inde (Bollywood), poɛmi, mpe mikanda.
◦ Nzokande, Punjabi ezali na ntina mingi mpo na bomoto ya peuple Punjabi mpe ekangami makasi na Lingomba ya Sikh, mingimingi na Inde. Esalelamaka mpe mingi na makambo ya mimeseno, mingi mingi na miziki ya Punjabi, bonkoko ya bato, mpe poésie ya ba Sufi.
Mpo na kosukisa, atako Urdu mpe Punjabi bazali na bankɔkɔ moko ya nkota mpe bazali kofanda esika moko na bitúká moko, bakeseni na oyo etali ekomeli, mongongo mpe libula ya mimeseno.
Kozwa na mosala
Alobi Ahmed Q.
